A B C Cukrzycy

A B C - CUKRZYCY

Wiadomości ogólne

Jest to najczęściej występująca choroba układu wydzielania wewnętrznego. Przyczyną schorzenia są zaburzenia przemian metabolicznych w organizmie, spowodowane albo upośledzeniem wydzielania insuliny przez trzustkę - cukrzyca typu 1, zwana cukrzycą insulinozależną lub cukrzycą młodzieńczą albo zmniejszeniem wrażliwości tkanek na działanie insuliny – cukrzyca typu 2, zwana cukrzycą insulinoniezależną lub cukrzyca dorosłych. Prawie 90% diabetyków cierpi na cukrzycę typu 2. W tym rodzaju cukrzycy poziom insuliny może być prawidłowy lub wysoki- organizm nie jest natomiast wrażliwy na jej działanie.

A powikłania spowodowane cukrzycą, zarówno te bezpośrednie, jak i odległe w czasie, wymagają takiej samej troski, jak sama choroba. Najważniejsza jest stała, codzienna kontrola poziomu cukru we krwi. Pozwala ona zapobiegać hipoglikemii , czyli nadmiernemu obniżeniu poziomu cukru we krwi. Hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi, może prowadzić do kwasicy ketonowej, czyli nadmiernego zakwaszenia krwi przez gromadzące się w niej szkodliwe produkty metabolizmu tłuszczów, tzw. ciała ketonowe. Kwasica ketonowa może występować w cukrzycy typu 1, jeżeli stosowane są zbyt małe dawki insuliny, a w organizmie nie ma dostatecznych zasobów energii. Przyczyną kwasicy ketonowej może być nagły stres fizyczny spowodowany chorobą czy wypadkiem – każda choroba powoduje zwiększenie zapotrzebowania organizmu na insulinę, niezbędną do przekształcenia glukozy w energię potrzebną do zwalczenia choroby.

Diabetycy powinni być szczególnie uczuleni na wszystkie objawy kwasicy ketonowej : nudności, nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie, bóle brzucha oraz nagłe przyspieszenie i pogłębienie oddechów. Niezbędna jest wtedy natychmiastowa iniekcja oraz dożylne podawanie roztworu soli ( aby uzupełnić płyny ustrojowe), kwasica bowiem może spowodować śpiączkę, a nawet śmierć.

Groźne są także powikłania będące skutkiem wieloletniej cukrzycy – uszkodzenie gałki ocznej, układu nerwowego, nerek, układu sercowo – naczyniowego czy systemu odpornościowego.

Drobne skaleczenia i otarcia u cukrzyków goją się powoli, często występują u nich infekcje dziąseł, jamy ustnej (pleśniawki), zaburzenia oddawania moczu i grzybicze zakażenia drożdżakami.

Po około 10 latach od momentu rozpoznania choroby prawie połowa diabetyków cierpi na chorobę zwaną retinopatią cukrzycową. Spowodowane cukrzycą zmiany w naczyniach krwionośnych doprowadzających krew do siatkówki oka są przyczyną zaburzeń widzenia, a nawet utraty wzroku. Prawie wszyscy chorujący na cukrzycę co najmniej 30 lat są narażeni na uszkodzenie siatkówki. U cukrzyków jest także większe ryzyko powstania zaćmy i jaskry.

Diabetycy w większym stopniu są narażeni na choroby serca i układu krążenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca tętnic, zawal mięśnia sercowego i udar mózgu.

Wywołane cukrzycą upośledzenie krążenia krwi powoduje, że cukrzycy są bardziej podatni na owrzodzenia skóry, infekcje zgorzelinowe i kurcze mięśni. Uszkodzenie naczyń krwionośnych nerek może u cukrzyków prowadzić do niewydolności tego narządu.

Bardzo wielu diabetyków cierpi na chorobę okładu nerwowego zwanego neuropatią cukrzycową, w której dochodzi do stopniowego uszkodzenia układu nerwowego. Choroba pojawi się dość wcześnie w obu typach cukrzycy i powoduje zmiany tak w nerwach czuciowych, jak i ruchowych.

W efekcie tych zmian cukrzycy maja różnego rodzaje bóle, niektórzy tracą czucie, mają opóźniony czas reakcji, odczuwają drętwienie i mrowienie nóg, mają zaburzenia krążenia obwodowego, a u mężczyzn pojawia się impotencja.

PRZYCZYNY POWSTANIA CUKRZYCY

Cukrzyca typu 1 – jest to całkowite lub częściowe upośledzenie produkcji insuliny przez trzustkę. Brak lub niedobór insuliny powoduje, że organizm nie może wykorzystywać glukozy jako źródła energii, próbuje więc produkować energię, spalając tłuszcz i białka.

Ten typ cukrzycy rozwija się szybko i najczęściej u osób poniżej 30 roku życia. Badania wykazały, że istnieje dziedziczenie predyspozycje do rozwoju cukrzycy typu 1 , której pierwotną przyczyną jest infekcja wirusowa.

Cukrzyca typu 2 - to choroba występująca u ludzi powyżej 40 roku życia, a wszystkie badania wskazują na ścisły jej związek z otyłością. Poziom insuliny we krwi u osób z cukrzyca typu 2 jest normalny lub podwyższony, jednak organizm chorych nie wykorzystuje insuliny.

Nadmierna produkcja insuliny jest spowodowana brakiem wrażliwości tkanek, głównie mięśni, na ten hormon. W związku z powyższym trzustka produkuje go coraz więcej, aby umożliwić wykorzystywanie glukozy. Ale z czasem możliwości trzustki ulegają wyczerpaniu – i produkcja insuliny maleje. Pierwotna przyczyną tego typu cukrzycy jest jednak utrata przez tkanki wrażliwości na hormon, a nie zaburzenia w sekrecji insuliny.

DIAGNOSTYKA I BADANIA

Wykrycie obecności cukru w moczu sygnalizuje lekarzowi konieczność wykonania dalszych badań w kierunku cukrzycy. Następnym krokiem jest jest badanie poziomu glukozy we krwi rano, na czczo. Jeżeli trzustka nie produkuje insuliny (cukrzyca typu 1) lub jeśli tkanki nie są wrażliwe na działanie hormonu ( cukrzyca typu 2 ) - poziom cukru we krwi jest podwyższony. Dodatkowe badania w celu rozpoznania cukrzycy to wykonanie tzw. krzywej cukrowej, gdy poziom cukru we krwi jest badany na czczo, a następnie po spożyciu bardzo słodkiego napoju zawierającego glukozę.

LECZENIE

Leczenie obu form cukrzycy wymaga wyrównania poziomu insuliny w organizmie, stosowania odpowiedniej diety i aktywności fizycznej. Zwracanie szczególnej uwagi na to, co jemy, zmniejszenie lub całkowicie zapobieganie wahaniom poziomu glukozy we krwi.

MEDYCYNA KONWENCJONALNA

W leczeniu cukrzycy typu 1 stosowane są iniekcje insuliny, zgodnie ze wskazówkami lekarza raz lub 2 razy dziennie, co pozwala organizmowi wykorzystać glukozę z krwi jako źródło energii.

Insulina jest białkiem i ulega rozkładowi w przewodzie pokarmowym – dlatego nie może być stosowana do ustnie. Musi być podawana w formie iniekcji w ściśle ustalonych odstępach czasu. Większość stosowanych obecnie insulin to preparaty hormonu otrzymywane syntetycznie, chociaż ciągle są w użytku insuliny pochodzenia zwierzęcego. Preparaty insuliny mogą być krótko działające ( efekt pojawia się po 30 – 40 minutach i utrzymuje się przez 6 godzin), długo działające (efekt pojawi się po 6- 8 godzinach i utrzymuje się do 32 godzin) oraz pośredni ( efekt pojawi się po 2 – 4 godzinach i utrzymuje się do 24 godzin). O stosowaniu odpowiedniego preparatu decymuje lekarz.

W niektórych przypadkach cukrzycy typu 2 zastosowanie odpowiedniej diety i ćwiczeń fizycznych umożliwia kontrolę poziomu cukru we krwi. Ale często niezbędne jest przyjmowanie leków – insuliny lub doustnych preparatów.

DIETA, JAK STOSUJEMY

Odpowiednia dieta ma podstawowe znaczenie wleczeniu obu form cukrzycy. W cukrzycy typu 1 czas podawania insuliny jest dostosowany do stylu życia i diety. Kiedy i ile jemy jest tak ważne jak to, co jemy. Zwykle lekarze zalecają : 3 podstawowe, ale niewielkie posiłki w ciągu dnia i dodatkowo 3 – 4 małe posiłki, co pozwala zachować równowagę między poziomem insuliny i glukozy we krwi.

W diecie 50 – 60 kalorii powinno pochodzić z węglowodanów złożonych, powoli uwalniających glukozę do krwi, 20 – 30 % kalorii powinno pochodzić z białka, a 20 -30 % z tłuszczu.

Proporcje między węglowodanami, białkami i tłuszczami w diecie osób chorych na cukrzycę typu 2 powinny być zbliżone, ale otyli diabetycy powinni zmniejszyć zawartość tłuszczów, a zwiększyć węglowodanów złożonych i włókien pokarmowych. Ponieważ zwykle leczenie cukrzycy typu 2 nie wymaga regularnego stosowania insuliny, nie jest konieczna szczególna dbałość o regularne spożywanie posiłków.

WYSIŁEK FIZYCZNY

Regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu cukrzycy. Osobom otyłym ułatwia pozbycie się nadwagi, poprawia funkcjonowanie układu krwionośnego, działa relaksująco. W cukrzycy typu 1 na 30 minut przed przystąpieniem do ćwiczeń należy spożyć niewielki posiłek zawierający węglowodany i przygotować coś do zjedzenia lub wypicia na wypadek wystąpienia hipoglikemii.

Zawsze trzeba pamiętać, że sam wysiłek może spowodować obniżenie poziomu glukozy we krwi.

W każdym rodzaju cukrzycy przed rozpoczęciem ćwiczeń należy zasięgnąć porady lekarza co do charakteru i intensywności wysiłku.

INFORMACJA O CUKRZYCY

Cukrzycy powinni zawsze mieć przy sobie informację o tym, że są chorzy. Może to być bransoletka lub karteczka z informacją. Jest to bardzo ważne w przypadku nagłej hipoglikemii, wypadku lub innych sytuacjach wymagających pomocy lekarskiej. Nagła hipoglikemia powoduje, że chory nie jest w stanie udzielić informacji, a często jego zachowanie wydaje się innym wywołane nadmiernym spożyciem alkoholu. Bez szybkiej pomocy może dojść do drgawek lub śpiączki. Natomiast w sytuacji nagłego zachorowania lub wypadku konieczne może być szybkie wyrównanie poziomu cukru we krwi prze personel medyczny udzielający pierwszej pomocy, a do tego niezbędna jest informacja o cukrzycy.

METODY ALTERNATYWNE

Niewłaściwie leczona cukrzyca może zagrażać życiu, dlatego wszelkie możliwe kuracje alternatywne należy przedyskutować z lekarzem. W niektórych metodach alternatywnych proponuje się różne warianty diety przeciwcukrzycowej, w innych kładzie się nacisk na stosowanie preparatów witaminowych i mineralnych, zaleca zioła w celu przywróceniu normalnego poziomu cukru we krwi albo leczy wtórne objawy. Do obniżenia poziomu glukozy we krwi mogą się przyczynić metody redukujące stres.

AKUPUNKTURA

Stymulacja pewnych punktów może złagodzić ból występujący przy neuropatii cukrzycowej, pobudzić układ odpornościowy i zminimalizować powikłania ze strony układu krążenia.

MEDYCYNA PSYCHOSOMATYCZNA

Każda metoda obniżająca poziom stresu, biofeedback, medytacja, hipnoterapia czy inne techniki relaksacji, po, zachorowalność możne zmniejszyć zapotrzebowanie na insulinę.

ODŻYWIANIE , WITAMINY I MINERAŁY

Niektórzy lekarze utrzymują, iż cukrzyca to zaburzenie wynikające z zachodniego stylu życia; wskazują oni, że kiedy przedstawiciele innych kultur rezygnują z rodzimej diety na rzecz produktów rafinowanych i przetwarzanych, zachorowalność na cukrzycę rośnie. Dieta bogata w węglowodany i błonnik roślinny stanowi alternatywę dla konwencjonalnego programu dietetycznego dla diabetyków.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA DIETY

Jadać 70- 75 % węglowodanów złożonych, 15-20% białek i tylko 5 -10 % tłuszczów. Taki sposób odżywiania się pobudza zdolność insuliny do promowania glukozy jako źródła energii, poprawia poziom cholesterolu, redukuje występowanie hiper – i hipoglikemii i pomaga zrzucić nadwagę przy cukrzycy typu 2.

Zmodyfikowana wersja takiej diety jeszcze bardziej ogranicza ilość jedzonych produktów, ale zezwala na większą ilość węglowodanów złożonych. Badania wykazały, że dieta bogata w węglowodany złożone i błonnik może zredukować zapotrzebowanie na insulinę przy cukrzycy typu 1 o 30-40 %, a przy cukrzycy typu 2 o 75 -100 %.

Diabetycy powinni unikać cukru, gdyż może on obniżyć w organizmie tolerancję glukozy i pogorszyć zaburzenia krążenia. Diabetycy podkreślają też, że ważne jest spożywanie pewnych produktów, witamin i składników mineralnych.

Preparaty chromu mogą się okazać pomocne przy cukrzycy. Chrom nie tylko obniża poziom glukozy we krwi i poprawia tolerancję tego związku, ale obniża też stężenie insuliny i pomaga zmniejszyć poziom cholesterolu we krwi.

Inozytol, składnik witaminy B complex, pomaga, jak wykazano, zapobiega występującej przy cukrzycy neuropatii obwodowej, zmniejszając drętwienie i mrowienie dłoni i stóp. Jednak związek ten może zmieniać poziom glukozy we krwi, preparat należy więc stosować po konsultacji z lekarzem.

Biotyna, zwana tez witaminą H, może poprawić przy cukrzycy metabolizm glukozy.

Witamina B6 może pomóc zredukować ostrość neuropatii cukrzycowej i zredukował zapotrzebowanie na insulinę przy cukrzycy typu 2.

Witamina B 12 może pomóc w leczeniu neuropatii cukrzycowej; iniekcje okazują się niekiedy skuteczniejsze niż doustne zażywanie preparatu.

Diabetycy potrzebują czasem preparatów witaminy C dla zrekompensowania niskiego poziomu insuliny we krwi (hormon ten pomaga w normalnych warunkach komórkom absorbować witaminę C ). Witamina ta pomaga zachować zdrowy poziom cholesterolu, zwalczyć infekcje (poprzez wspieranie układu immunologicznego) i zapobiega zaćmie. Wprawdzie niektórzy zalecają uzupełnienie diety dawką aż do 1 g witaminy dziennie, powinno się jednak uzgodnić z lekarzem prowadzącym, czy jest to w danym przypadku bezpieczne.

Witamina E może pomóc ograniczyć uszkodzenie układu naczyniowego i obniżyć poziom cholesterolu.

Mangan ułatwia metabolizm glukozy; u diabetyków często występuje poważny niedobór tego pierwiastka. Preparaty manganu mogą pomóc opanować retinopatię cukrzycową i zredukować możliwość uszkodzenia układu krążenia.

Cynk może zwiększyć tolerancję glukozy.

Potas poprawia zdolność organizmu diabetyka do wykorzystywania insuliny.

Miedź korzystnie wpływa na układ krążenia.

Piżmak jadalny i groch pomaga ustabilizować poziom cukru we krwi i dostarczają błonnika.

Cynamon obniża zapotrzebowanie na insulinę przy cukrzycy typu 2, dodawanie go do potraw w ilości 1/4 łyżeczki na 1 posiłek pomoże uregulować poziom cukru we krwi.

TERAPIE ZIOŁOWE

Trzeba uzgodnić ze specjalistą, czy zioła będą odpowiednie w danym przypadku. Pamiętaj: żadne środki ziołowe nie zastąpią insuliny.

Wywar z liści borówki czarnej może poziom glukozy we krwi i pomóc zachować zdrowy układ naczyniowy. Środek ten może tez zapobiec krwotokom z naczyń krwionośnych oka u osób z retinopatią cukrzycową.

Pewne badania wykazały, że u diabetyków, którzy jedli krakersy ze sproszkowanego łopianu (Arctium lappa) po posiłku bogatym w skrobię, rzadziej występowała hiperglikemia.

Krem z ostrej papryki (Capsicum frutescens) może złagodzić ból związany z neuropatią obwodową, forma neuropatii cukrzycowej.

W badaniach klinicznych i doświadczeniach stwierdzono, że diety nasionami kozieradki (trigonella foenum-graecum) redukuje poziom glukozy i insuliny we krwi, obniża jednocześnie poziom cholesterolu.

Czosnek (allium sativum) może obniżyć ciśnienie krwi, jak również poziom cukru i cholesterolu.

Wyciąg z miłorzębu (Gingko biloba) stosowano w celu zahamowania degeneracji wzroku u pacjentów, gdyż podtrzymują odpowiednie ukrwienie siatkówki. Donoszono też o innych korzystnych działaniach miłorzębu: zmniejszeniu ryzyka chorób serca, nadciśnienia i nadmiernego poziomu cholesterolu.

Cebula może uwalniać insulinę, co pomaga metabolizować glukozę we krwi, obniżając tym samym jej poziom. Uważa się też, że cebula korzystnie wpływa na układ krążenia.

DBAJ O STOPY

Jeżeli chorujesz na cukrzycę,stopy są twoją prawdziwą piętą Achillesa. Neuropatia cukrzycowa powoduje uszkodzenie nerwów czuciowych, co prowadzi do osłabienia czucia bólu. Niewielkie uszkodzenia skóry, np. bąble, mogą zapoczątkować rozwój infekcji, zanim chory cokolwiek zauważy. Chorzy na cukrzycę powinni dokładnie oglądać stopy każdego dnia, poszukując czerwonych plamek, zasinień, bąbli, zadrapań, obrzęków oraz cech zakażenia. Nie dopuszczaj do nadmiernego wysuszenia skóry stóp, gdyż łatwiej ona wówczas pęka, narażając cię na infekcję bakteryjną lub grzybiczą. Paznokcie obcinaj prosto, aby uniknąć ich wrastania. Noś wygodne obuwie, nigdy nie chodź boso i nie noś sandałów.